Gümülcine, 8.04.2023
Mimar Sinan, 191 veya 1499’da Kayserinin Ağırnas köyünde doğdu ve 9 Nisan 1588’de İstanbul’da vefat etti. Osmanlı coğrafyasının çeşitli bölgelerine eşsiz sanat eserleri olan camiler, köprüler v.d. eserleri inşa etti. En önemli eseri Edirne’deki Selimiye Camii dir.
9 Nisan 2023. Mimar Sinan’ın ölüm yıldönümü. Sinan’ın anısına 1929 yılında Edirne’de yayımlanan Milligazete’nin yazdıklarını düzeltme yapmadan yayımlıyoruz.
Bu vesileyle Koca Sinan’ı bir kez daha rahmet ve minnetle anıyoruz.
SİNAN
Türk ruhunun feyizli kaynağından san’at cür’asını içen Sinan; her faniye mukadder olan akıbete bugün irişti. Harikalar yaratan azami varlığının mahfazası, aziz cesedi, şaheseri, san’atı. Süleymaniyenin mütevazı harimine bugün kavuştu.
Üç yüz küsür sene evvel bu gün en muazzam eserlerini hediye ederek, nilletinin kalbinde en ulvi köşeyi bihakkın alan bu koca üstad, cihanı teshir eden ırkının akıncı evlâtları arasında yetişti ve bir asra yakın şerefli hayatında Türk kudretinin, Türk zevk ve üslübunun en parlak nümunelerile ilim ve fenne de hakim oldu.
Onun san’atındaki azametin sırrını gösteren üslübundeki zarafet, inceliği ile kâinatı hayrete sevk eden deha varlığının bu parlak eserleri karşısında herkes hayrandır. Onuncu asrın asrın destanı şanı şerefini susmayan ve susturulamıyan bir belâgatla Meriç kıyılarından kâinata ilân eden bu ilâhi mabed, bu güzel Selimiye; büyük üstadın en büyük ve çok muhteşem bir eseridir. Milli ruhumuzun ımran ve ihya kabiliyatımızn bütün bir bir sanat ve medeniyet cihanına karşı dikilmiş çok manalı bir abidesidir.
Türk mimarlığında, daha doğrusu mutlal manasile bütün sanat âleminde monüman eserleriyle en yuca meviiini alan bu san’atkâr; dört yüz parça harikası ile Türk ülkelerini bezeyor, sihirli elile taşları dile getirirken Türk diyarının ebedzinde nişanelerini yaratıyordu.
Irkımın şehametle dolu mefarininde ımran ve medeniyet şahikalarını ölmez hatıralara bağlayan bu ulu Türke binlerce tahiyyat.
VELİOĞLU
KOCA SİNAN
Bugün Türk Mimarisinin asil varlığını bir san’at hakimiyeti altında yükselen koca Sinanın ölümünü “341”nci yıl dönümüdür.
Sinan, ilk yapılıcık san’atını üstadı Mimar Hayrettinden öğrenmiştir.
“1512” de neferlikle orduya girdiği zaman 27 sene muhtelih harplere iştirak etmiştir. Orduda Piyadebaşı, Atlısekban, Zenberekçibaşı ve Subaşı sınıflarına geçti ve “Mohaç seferi”nde Atlısekban olarak meşhur akıncı kumandanı Bali beyin çevirme hareketinde Macarlar üzerine yalınkılıç zafere karşı yürüdü.
Van gölünü “Tatvan” nehri üzerinden tarafında toplu bir halde bulunan İran askerlerinin ahvalini istikşaf için ormanlardan tedarik ettiği ağaçlarla on üç gün gün zarfında inşa ettiği “13” kadırga ile geceleyin Van gölünden geçerek düşmanı hezimete oğrattığı için yararlığına karşı “Subaşı” rütbesini aldı.
Buğdan seferinde “Purot” askerin, ağırlıkların, topların karşı yakaya geçmesi için kurduğu köprüsüyle büyük bir zafer temin ettirdi. Bu köprü Sinanın – askerlikten mimarlığa bir geçitidir. – Bu tarihten sonra mimar Acem Alinin vefatı üzerine kendisine Hassa mimarlığı payesi verildi.
Koca üstadın şarki ve garbî Anadoluda, Rumelide yüzlerce muhtelif san’at abideleri vardır.
Şah eseri olan Edirnemizdeki “Selimiye” yi 982 Hicri ve 1574 Milâdi tarihinde inşa ettiği zaman “48” yaşında idi.
“TEFENNÜNÜ FİTTARİK VADİSİNE SÛLÛK VE NİCE, NİCE MARİFETLER İKTİSAP EYLEMEKLE MAFİLBALİME NAKŞEYLEDİĞİM SANATLARIN CÜMLESİNİ SELİMİYEDE GÖSTERDİM VE ÜSTADI KÂMİL OLDUM” deyerek “Koca Sinan” unvanını almıştır.
Mimar
KEMALETTİN
Milli Gazete, Edirne, 31 Mart 929/136
Fotoğraflar: Edirne Selimiye Camii / İbrahim Baltalı Arşivi.