30.03.2023
Gümülcine, 1361 yılında Gazi Evrenos Bey tarafından Osmanlı topraklarına katıldı. Osmanlı fethettiği her bölgede olduğu gibi Gümülcine’yi de çeşitli eserlerle süslemiş ve şenlendirmiştir. Bu eserlerin en önemlilerinden biri de Gümülcine Çarşısı içinde yer alan Yeni Cami dir.
Yeni Cami 16. Yüzyıl sonlarında inşa edilmiş, 1580 – 1590 yıllarına ait sanat eseri İznik çinileriyle süslenmiştir ki Türkiye dışında iyi korunmuş tek örnektir.
İlk yapıldığında bir ana kubbe, önünde sıravâri beş küçük kubbe, batıdan açık bir revak ve sağında tek şerefeli kesme taştan yapılan bir minareye sahipti.
Üç kapısı vardır. Güney kapısındaki kitabeye göre 1320 H. / 1920 M. yılında genişletilerek bugünkü görünümüne kavuşmuştur.
Namazgâh’ı dört köşelidir ve 11.40x11,40 boyutlarındadır. Mihrab ve minberi mermerdir. Mihrabın iki tarafı da bitkisel motifli çinilerle süslenmiştir. Camide hat örneklerini görmek mümkündür.
Kadınlar bölümünün tavanı da en iyi kakma kaplama sanatıdır ve Türkiye dışında klasik Osmanlı süsleme sanatının el değmemiş ve bozulmamış örneklerindedir.
Ayrıca cami avlusunda kurşun örtülü bir kitaplık, ders odaları, hazire, bir çeşme ve bir de türbe bulunmaktadır. Bunlarda toplam üç kitabe vardır.
Caminin hemen bitiğinde de Sultan II Abdülhamid’in 1885’te yaptırdığı Gümülcine’ye armağanı olan Saat Kulesi yer almaktadır.
Edirne Salnamesi’nde, Evliya Çelebi Seyahatnamesi ve Naima Tarihi’nde camiyi Defterdar Ekmekçizade Ahmet Paşa’nın yaptırdığı kaydedilmektedir.
Caminin orta kapısı üzerindeki kitabeye göre II. Murad döneminde, Defterdar Ahmet Paşa tarafından 994 H. / 1585 M. yılında yapılmıştır.
Kitabesi şöyledir:
Gazi Sultan Murad Han-i Salis devrinde
Ekmekçizade Ahmet Paşa iken defterdar
Bed’ile kerem idüp ikmâl kıldı bu camiyi
Yeni Cami çün Liva’da vardı mabed-i âhar
Limerdâtillah yaptı ve dedi tarih tamam
Ni’me dar-üssalihin ehl-i İslâma yadigâr.
Gümülcine denince ilk akla gelen ve adeta Gümülcine’nin simgelerinden olan Yeni Cami mutlaka görülmesi gereken Osmanlı eserleri arasında yer almaktadır.
Kaynak: Bıçakçı, İsmail, Yunanistan’da Türk Mimarî Eserleri, İSAR Vakfı Yayımları: 14, İstanbul 2003, ISBN: 975-6855-04-5