Gümülcine, 01.02.2022
Atina'daki Parthaneon tapınağına ait “Elgin Mermerleri” 1799-1803 yıllarında Osmanlı İmparatorluğu'nda diplomat olarak görev yapan İngiliz Lord Elgin tarafından İngiltere'ye kaçırılmıştır. Eserler İngiliz Parlamentosunun da onayı ile 35 bin sterline satın alınmış ve 1832’de inşaatı tamamlanan British Museum’daki “Elgin” salonunda sergilenmeye başlamıştır.
Yunanistan her fırsatta bu tarihi sanat eseri değerlerin iadesini talep etmektedir. Her gelen Yunan hükümeti de bunu yenilemektedir ve bu olay milli bir politika haline getirilmiştir. Ancak 200 yıl önce kaçırılan bu eserler hakkında herhangi bir iade gerçekleşmemiştir. Hiç kuşkusuz bu tarihi eserler bir an önce ait olduğu ülkeye iade edilmelidir.
Ancak bir de madalyonun öbür yüzü vardır. Bizler Batı Trakya Türk Azınlığı olarak da kendi ülkemiz içinde buna benzer bazı sorunları yaşamaktayız. Yunanistan Bulgarlar tarafından işgal edildiğinde Eski Cami haziresindeki şehzade mezarını Bulgaristan’a kaçırdılar. Evliya Çelebi’nin Gümülcine’yi ziyaret ettiği sırada Eski Cami avlusunda olduğunu iddia ettiği çeşme yok oldu. Gazi Evrenos Bey Gümülcine’yi fethettikten sonra bir imaret kurdu. İşte bu imaretin kitabesi Bulgar işgali sırasında kazındı! Kitabenin Gümülcine Arkeoloji Müzesinde olduğu söylenmektedir. Sahi Gümülcine’deki Hükümet Konağının kitabesine ne oldu? Örnekleri çoğaltmak mümkündür. Sadece kitabeler değil Osmanlı dönemine ait bir sürü mezar taşı da yok edildi ki bugün bazı kavuklu mezar taşları bahçelerde saksı olarak kullanılmaktadır. Evros ilinde bir zamanlar Sarpdere’den kaçırılan mezar taşlarını çalanların araba plakaları emniyete verilmişti. Ancak herhangi bir sonuç alındığını da bugüne kadar duymadık. Yine Gümülcine’deki “İdadiye” olarak bilinen ve bugün Gümülcine’nin en büyük azınlık ilkokulunda 1960’lı yıllarda var olan Osmanlı dönemine ait sanat değeri çok yüksek olan Şadirvan-Çeşme de ne yazık ki bu akıbete uğradı ve yerine yeni bir ucube şadırvan koyuldu. Şadırvanın da Gümülcine Arkeoloji Müzesinde olduğu söylenmektedir.
Burada yeri gelmişken şunlara da değinmek gerekir. Devlet geçtiğimiz yıl Gümülcine’de Osmanlı döneminden kalma Ortaokul binasını tamir etti ve tabelanın altında koyu renk boyayla adeta gizlenen kitabeyi ortaya çıkardı. Bu hiç kuşkusuz, doğru olduğu kadar, aynı zamanda tarihe ve bu bölgede uzun bir süre hüküm sürmüş Osmanlı medeniyetine de saygıyı göstermektedir. Umarız devlet buna benzer çalışmaları diğer eserlerimiz hakkında da devam ettirir.
Elgin Mermerleri’nin iadesini isterken, Batı Trakya Türk Azınlığına ait tarihi ve manevi eserlerin de bir an önce bulunması ve yerlerine koyulması gerekir. Ancak bu şekilde insanların devlete olan güveni artar.
Tarihi eserlere ırkçı ve faşizan duygularla yaklaşmak, onları zamanın yıpratmasına bırakmak, ait oldukları medeniyetin güzelliklerini yok edemez. Aynı zamanda da konjonktüre kapılarak yapılan hareketler yaşamış bir medeniyeti de yok sayamaz.
Evet, “Elgin Mermerleri” Yunanistan’a iade edilmelidir, ancak Batı Trakya Türk Azınlığına ait bir sürü eser de bulunmalı ve yerine koyulmalıdır!
Unutulmamalıdır ki “Taş yerinde ağırdır”